159. savaşa, savaşın hər cürünə nifrət edirəm. təkcə nifrət deyil, qorxu da var.

bu günə qədər 500-dən çox ölü ilə işləmiş (görən), kimisinin başının yerində olmadığını, kiminin ürəyinin parçalandığını, kiminin ayaqlarının necə həşəmlədiklərini, ya da qeyrət üzərində olan şeylər, yaxud az yaşlı uşağa təcavüz edənə cəza üsulu olaraq "şampan" metodu görən şəxs deyir...

savaşdan qorxduğunu, insanın ölüsünü gördükdə necə məhv olduğunuzu izah edə bilməyən birisi deyir. savaş çox qəhbə şeydir. hər cürü. qorxunc, qanlı, alçaqca.

tippi ekspertizada işləyəndə insanların necə fəryad etdiyini gördükdə ürəyim parçalanırdı. anaların balaları üçün necə fəryad etdiyini. oğul qəhbənin dal ayağı, amma ana dünyalar mələyi. öz balası üçün necə ağlayır, son oğlu üçün, ilk oğlu üçün. ilk vaxtlar dözə bilməyib, başlayırdım evdə ağlamağa. sonralar siqaretə, daha sonra vecimə almadan işləməyə alışdım. ancaq analar... o mələklərin fəryadı əsla dəyişmirdi, o yazıqların...

19 yaşıma qədər "qaqa" olaraq dolaşan tip idim, yəni savaş üçün can atan, "əsas vətəndir" fikrini qəti şəkildə müdafiə edən, ləqəbi gənc olsa da, beyni uşaq ağlında olan bir şəxs. kimdir bu qaqalar onu deyim:

məhəllələrdə duran qaqaşlara deyilir, qıraqda bikar, hər kəsə ilişən, siqaret aludəçisi (bunlar yaxşı qaqalardır) bir də narkotik aludəçiləri var ki, gecə vaxtı qarşılaşmaq istəməyəcəyiniz tipdir. yox, axırıncı cümlə həqiqəti əks etdirmir. çünki şey çəkən birisi onsuz o başla dünyanı qozlaya bilmir. bıçaq əlində olsa, təhlükəlidir. yoxsa bir yumruğa da aşa biləcək tipdir.

bəs heç fikirləşirsiniz ki, niyə görə onlar elədir? deyim sizə:

zəif iradə, güc üçün orqazm olan beyin. 19 yaşa qədər mən də o tip olduğum üçün gerçəklərdir bunlar. birisinin səndən qorxduğunu görmək, "pul ver ala!" dedikdə "əsas mənə heç nə olmasın" məntiqində olan yazıq uşağı, sinəsindən tutduqda ürək döyüntüləri dovşan ürəyitək döyünən şəxsləri gördükcə özündəki o əvəzsiz gücü görüb heyran olursan. artıq bir çmon, bir pul qaynağın * mənim vaxtımda şirvan idi , siqaret pulu, kibritin. başqa nə istəyəsən ki?

bunların kökündə nə dayanır? təhsil? güc istəyi? kasıblıq? istədiyin həyatı yaşaya bilməmək? hə, bir baxıma hərəsindən bir az dayanır, ancaq əsas şeylər: qayğı görə bilməmək və zəif iradədəndir.


özüm də narkotik aludəçisi idim. düzü, bir anlıq radikal qərarla "hə, səndə də güc var, rauf", "tək həyat bundan ibarət deyil" sözlərindən sonra çətin də olsa, dost yardımlarıyla, ətraf mühiti dəyişdirmək sayəsində (köçmüşdük) bunları rahatca buraxdım. artıq aludəçiliyi buraxdıqdan sonra, universitet də az da olsa, dünyagörüşü qatır, aldığım kitabları oxuyurdum. onda görürdüm ki, təkcə aludəçiliyi buraxmamışam. həmçinin "qaqalığı", küt düşüncəni də buraxmışdım. ən əsası 90-larda savaş eşqiylə ölən uşaq, necə oldusa, dəyişim keçirirdi. artıq savaşın murdarlığını anlayır, savaşdan da çox qorxurdu.

tibbi ekspertiza məni daha çox dəyişdirirdi. bəli, bəlkə də, savaşda ölənlər şəhid adı qazanır, ancaq tibbi ekspertizaya gələnlərin əksəriyəti kiminsə uşağı idi pox yoluna ölür, dəm qazı zəhərlənməsi və s. ancaq indi əsas məsələ pox yoluna ölənlərdir. nəşin üzərində araşdırmalar aparılır, daha sonra isə prosedurlara uyğun olaraq nəş verilir ailəsinə. arada maraqlanırdım. baxırsan ki, kasıb ailə, kasıb uşaq gedir qoşulur o yola. deməli, maddiyyatın da önəmi çoxdur. savaşlar zamanı yaranan maddiyyat necə? hal-hazırda koronavirus zamanı görünən sıxıntı heç nədir. danışırdılar evdə. düzü, mən savaş sonrası halını yaşayırdım. iqtisadi problemlər və s. ancaq əsası yenə də başa dönür. fəryad çəkən analar. yetim qalan uşaqlar, ac qalan yoxsullar.